Ορισμός
Ετήσιο φυτό της οικογένειας Fabaceae, ιθαγενές της Ασίας και της Νότιας Ευρώπης. Η λατινική ονομασία “Foenum Graecum” σημαίνει «ελληνικός σανός» και την έδωσαν στο φυτό οι Ρωμαίοι που έβλεπαν τους Έλληνες να το χρησιμοποιούν σαν ζωοτροφή. Η λατινική ονομασία του γένους “Trigonella” που σημαίνει «μικρό τρίγωνο» δόθηκε στο φυτό λόγω των τριγωνικών του πετάλων. Η τριγωνέλλα έχει ύψος 30-60 εκατοστά, λευκά ή κίτρινα άνθη και τετραγωνικούς, κίτρινους ή καφετί σπόρους. Το ιδανικότερο κλίμα για την ανάπτυξη της θεωρείται το ήπιο Μεσογειακό κλίμα. Στην ελληνική χλωρίδα αυτοφύονται 14 από τα είδη του γένους τριγωνέλλα και από αυτά τα 4 στην Κεφαλονιά. Η τριγωνέλλα αποτελεί συστατικό σε διάφορα κάρυ αλλά και σε σιρόπια. Στην Ινδία δημιουργούν από τους ψημένους σπόρους της υποκατάστατο του καφέ ή τον νοθεύουν. Παράλληλα, επειδή πιστεύουν στις θεραπευτικές της ιδιότητες της τριγωνέλλας κάθε πρωί πριν ακόμα πιούν καφέ μασούν ωμούς σπόρους του φυτού. Στη Βόρεια Αφρική το καταναλώνουν ακόμα και σήμερα οι γυναίκες για να πάρουν βάρος. Άλλες χρήσεις του φυτού είναι η χρήση του σαν ζωοτροφή λόγω των θρεπτικών ουσιών που εμπεριέχει και ως μέσο χλωρής λίπανσης.

Χρησιμοποιούμενα μέρη
Σπόροι, φύλλα.

Χρώμα
Κίτρινο της καραμέλας (οι σπόροι), πράσινο (τα φύλλα).

Ιστορία
Η τριγωνέλλα θεωρείται ένα από τα αρχαιότερα βότανα, το οποίο άφησε το στίγμα του στην ιστορία της ανθρωπότητας. Αποτέλεσε τροφή, ζωοτροφή και φάρμακο για πολλούς αρχαίους λαούς και ως τέτοιο εξακολουθεί να χρησιμοποιείται μέχρι και σήμερα.

Για την τριγωνέλλα γνωρίζουμε ότι ήταν γνωστή ήδη από το 4000 π.Χ χάρη σε ορισμένους σπόρους που βρέθηκαν στο Ιράκ, οι οποίοι χρονολογούνται στην περίοδο αυτή. Παράλληλα, αποξηραμένοι σπόροι του φυτού έχουν βρεθεί και στον τάφο του Τουταγχαμών. Στην Αίγυπτο την κατανάλωναν σαν λαχανικό και από τους ψημένους σπόρους της έφτιαχναν καφέ. Παράλληλα, τη χρησιμοποιούσαν ως υποβοηθητικό της γέννας και δημιουργούσαν ένα λιβάνι, το kuphi, που είχε ως συστατικό την τριγωνέλλα και χρησίμευε στην ταρρίχευση των νεκρών.

Στην αρχαία Ελλάδα ο Ιπποκράτης θεωρούσε το φυτό πολύτιμο θεραπευτικό βότανο. Το συνιστούσε ως σιρόπι για το βήχα, προκειμένου να καταπραΰνει τα αναπνευστικά προβλήματα αλλά και σαν τονωτικό που έδινε στους ασθενείς που πάσχουν από φυματίωση. Ο Διοσκουρίδης συνιστούσε την τριγωνέλλα ως φάρμακο για όλα τα είδη γυναικολογικών προβλημάτων, συμπεριλαμβανομένης της μόλυνσης στη μήτρα και της φλεγμονής στα γεννητικά όργανα. Στη Ρώμη ο Κάτων ο Πρεσβύτερος συμπεριλαμβάνει την τριγωνέλλα στην λίστα των φυτών που αποτελούν τροφή για τα βόδια (Περί γεωργίας).

Στην Κεντρική Ευρώπη λέγεται ότι έφτασε περίπου τον 9ο αιώνα μ.Χ. Διαδόθηκε από τον Καρλομάγνο. Κατ’ άλλους το φυτό διαδόθηκε στην Ευρώπη από τους Ρωμαίους που έμαθαν το φυτό από τους Έλληνες. Στην Ελλάδα την περίοδο της κατοχής, έφτιαχναν αλεύρι τριγωνέλλας.

Προέλευση
Ασία (Τουρκία, Πακιστάν, Νεπάλ, Ινδία, Κίνα, Μπαγκλαντές), Αφρική (Αίγυπτος, Μαρόκο, Σουδάν), Ευρώπη (Ελλάδα, Ισπανία, Γαλλία, Αγγλία, Πολωνία), ΗΠΑ, Λατινική Αμερική (Αργεντινή), Αυστραλία. Η χώρα με τη μεγαλύτερη παγκοσμίως παραγωγή τριγωνέλλας είναι η Ινδία.

Γεύση
Οι ψημένοι σπόροι έχουν αρωματική γλυκόπικρη γεύση που θυμίζει καμένη ζάχαρη. Απαιτείται προσοχή στο ψήσιμο τους γιατί αν ψηθούν υπερβολικά πικρίζουν. Τα φύλλα έχουν την ίδια γεύση με τους σπόρους αλλά είναι λιγότερο πικρά.

Χρήσεις
Οι σπόροι της τριγωνέλλας χρησιμοποιούνται στη μαγιονέζα και στο κάρυ, στο οποίο προσδίδουν πικρή γεύση. Εκτός από τους σπόρους και τα φύλλα χρησιμοποιούνται στο κάρυ, ενώ παράλληλα ταιριάζουν πολύ σε πιάτα με λαχανικά. Στη Μικρά Ασία χρησιμοποιούσαν την τριγωνέλλα μαζί με αλεύρι, λάδι, σκόρδο και άλλα μπαχαρικά για τη δημιουργία μιας κρέμας που αποκαλείται όπως και η τριγωνέλλα, «τσιμένι». Η κρέμα αυτή συνοδεύει το κρέας που υφίσταται ειδική επεξεργασία για να γίνει παστουρμάς.

Συνδυασμοί
Συνδυάζεται με κάρδαμο, γαρίφαλο, κανέλα, πιπέρι, κόλιανδρο, κύμινο, μαραθόσπορο, κουρκουμά και σκόρδο.