Ορισμός
Αρωματικό φυτό της οικογένειας των Χειλανθών (Labiatae), ιθαγενές της Μεσογείου. Σύμφωνα με μία εκδοχή, το όνομά του προέρχεται από την αρχαιοελληνική λέξη «θύμων» που σημαίνει γενναίος. Κατ’ άλλους προέρχεται από τη λέξη «θύω» που σημαίνει θυσιάζω και δόθηκε στο φυτό λόγω της χρήσης του στους αρχαίους ναούς ως θυμίαμα.

Πρόκειται για ένα μικρό πολυετή θάμνο με ύψος μέχρι 40 εκατοστά που αγαπάει τον ήλιο και τα καλά στραγγιζόμενα, αμμώδη εδάφη. Παρόλο που μπορούμε να πούμε με σιγουριά ότι τα φύλλα όλων των ειδών του γένους Thymus είναι μικρά, δεν μπορούμε να προβούμε σε μια γενίκευση για το άρωμα των φύλλων, το σχήμα και την κάλυψή τους από τρίχες, δεδομένου ότι από είδος σε είδος παρατηρούνται διαφορές ως προς τα στοιχεία αυτά. Το θυμάρι έχει μοβ άνθη, που προσελκύουν τις μέλισσες και αυτές στη συνέχεια παράγουν το φημισμένο για την ποιότητά του θυμαρίσιο μέλι.

Υπάρχουν περίπου 200 είδη του γένους Thymus και πολλά υβρίδια, αλλά αυτά που χρησιμοποιούνται περισσότερο στη μαγειρική είναι το είδος Thymus Vulgaris, το κοινό θυμάρι και το είδος Thymus Citriodorus ή Λεμονοθύμαρο που αναδύει έντονο άρωμα λεμονιού. Το κατεξοχήν αυτό Μεσογειακό βότανο χρησιμοποιείται σε πολλές εθνικές κουζίνες αλλά ξεχωρίζει στη Γαλλική όπου σε συνδυασμό με τη μαντζουράνα, το μαϊντανό και τη δάφνη είναι συστατικό στο μίγμα βοτάνων Bouquet Garni. Στη Μέση Ανατολή, το θυμάρι, στα Αραβικά ζάαταρ, έχει χαρίσει το όνομά του στο ομώνυμο μίγμα μπαχαρικών και βοτάνων που αποτελείται από θυμάρι, σουμάκ και σουσάμι.

Εκτός από το ίδιο το βότανο, πολύ σημαντικό είναι και το αιθέριο έλαιό του, η θυμόλη, που χρησιμοποιείται στη φαρμακευτική, αρωματοποιία, κοσμετική και βιομηχανία τροφίμων.

Χρησιμοποιούμενα μέρη
Φύλλα.

Χρώμα
Πράσινο σε διάφορους τόνους.

Ιστορία
Το θυμάρι χρησιμοποίησαν πρώτοι οι Σουμέριοι πριν από 5500 χρόνια, οι οποίοι το χρησιμοποιούσαν ως αντισηπτικό, απολυμαντικό και αντιμηκυτισιακό. Οι αρχαίοι Έλληνες το θεωρούσαν σύμβολο θάρρους και έκαιγαν θυμάρι ως θυμίαμα στους ναούς τους. Ο Διοσκουρίδης στο σύγγραμμα του «Περί Ύλης Ιατρικής» καταγράφει τις θεραπευτικές ιδιότητες του θυμαριού.

Στη Ρώμη το χρησιμοποιούσαν για να δώσουν ιδιαίτερη γεύση στο τυρί και στα αλκοολούχα ποτά, ενώ παράλληλα το έδιναν στους μελαγχολικούς και ντροπαλούς ανθρώπους, με την ελπίδα ότι το εύθυμο άρωμά του θα τους φτιάξει τη διάθεση. Ακόμα, το έριχναν στο μπάνιο τους πριν πάνε στη μάχη για να γίνουν γενναίοι. Λέγεται ότι το 2ο αιώνα μΧ, ο γιατρός Γαληνός, ο οποίος ανακάλυψε το θύμο αδένα, επέλεξε αυτό το όνομα διότι του θύμιζε το θυμάρι. Πίστευε ότι από το συγκεκριμένο αδένα πηγάζει η ανδρεία και το θάρρος και γι’ αυτό το λόγο τον ονόμασε έτσι. Το θυμάρι ήταν σε περίοπτη θέση διότι πίστευαν ότι ο καπνός του διώχνει τους σκορπιούς, ενώ σύμφωνα με τον Πλίνιο τον Πρεσβύτερο, η καύση του απωθεί τα δηλητηριώδη πλάσματα.

Το θυμάρι κατείχε σημαντική θέση και στην Ορθόδοξη Χριστιανική θρησκεία σύμφωνα με την οποία, όταν γεννήθηκε ο Χριστός, στο αχυρένιο κρεβάτι του που κείτονταν εκείνος και η Παρθένος Μαρία, υπήρχε θυμάρι.

Η αντίληψη ότι χαρίζει γενναιότητα στους ανθρώπους συνεχίστηκε και το Μεσαίωνα. Οι γυναίκες κεντούσαν πάνω στα μαντήλια των ιπποτών που πήγαιναν στη μάχη ένα κλωνάρι θυμάρι έχοντας την πεποίθηση ότι κατά αυτό τον τρόπο τους έδιναν ανδρεία και θάρρος. Το 18ο αιώνα, ο Γερμανός επιστήμονας Caspar Neumann καθώς επεξεργαζόταν τα συστατικά του θυμαριού, απομόνωσε το αιθέριο έλαιο του θυμαριού, τη θυμόλη, που έχει θεραπευτικές ιδιότητες. Αργότερα, κατά το Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο η θυμόλη χρησιμοποιούνταν σαν αντισηπτικό για τα τραύματα των στρατιωτών.

Προέλευση
Ευρώπη (Ελλάδα, Ισπανία, Πορτογαλία, Γαλλία, Πολωνία, Ισλανδία, Ρωσία), Αφρική (Μαρόκο, Αλγερία, Τυνησία) και ΗΠΑ.

Γεύση
Ζεστή, πικάντικη γεύση.

Χρήσεις
Χρησιμοποιήστε το με τα κρεατικά και το κυνήγι που μαγειρεύονται με σάλτσα και ντομάτα, καθώς και με τα ψητά ψάρια και κρεατικά. Βάλτε λίγο θυμάρι στο κατσικάκι στο φούρνο με πατάτες και στα μανιτάρια στο φούρνο και θα εκπλαγείτε ευχάριστα με το γευστικό αποτέλεσμα! Το θυμάρι αναδεικνύει ακόμα μοναδικά τη γεύση του ελαιόλαδου συνοδεύοντας το στη σαλάτα, τη γεύση του ελιόψωμου, της ψητής φέτας και της τυρόπιτας.

Συνδυασμοί
Συνδυάζεται άρτια με βασιλικό, δάφνη, κόλιανδρο (σπόροι), σκόρδο, μαντζουράνα, μέντα, μοσχοκάρυδο, ρίγανη, πάπρικα, δενδρολίβανο, φασκόμηλο, θρούμπι και εστραγκόν.