Ορισμός

Ο γνωστός σε όλους μας ευκάλυπτος, είναι ένα φυτό αυτοφυές της μακρινής Αυστραλίας και της γειτονικής σε αυτήν Τασμανίας. Ανήκει στην οικογένεια των Μυρτιδών (Myrtaceae) και στο γένος Eucalyptus. Στο γένος Eucalyptus περιλαμβάνονται περισσότερα από 700 είδη φυτών.

Ο ευκάλυπτος είναι ένα αειθαλές δέντρο με γρήγορη ανάπτυξη και ύψος που διαφοροποιείται ανάλογα με το είδος. Για παράδειγμα μπορεί να έχει ύψος μέχρι 3 μέτρα ή να είναι πανύψηλο δέντρο και να φτάνει τα 100 μέτρα.

Τα φύλλα είναι δερματώδη, κρέμονται λοξά ή κάθετα και έχουν ελαιοφόρους αδένες. Τα πέταλα ενώνονται σχηματίζοντας κάτι που μοιάζει με προστατευτικό καπάκι, το οποίο πέφτει όταν ανοίγει το άνθος, αποκαλύπτοντας ένα λουλούδι χωρίς πέταλα. Στα πολύ ιδιαίτερα άνθη του οφείλει και το όνομά του που προέρχεται από την αρχαιοελληνική λέξη εὖ (=καλά) και το ρήμα καλύπτω και σημαίνει «καλά καλυμμένο». Ο καρπός είναι κάψα και έχει μικροσκοπικούς σπόρους.

Το σημαντικότερο ίσως τμήμα του φυτού είναι τα φύλλα, τα οποία χρησιμοποιούνται για το θεραπευτικό έλαιό τους, το ευκαλυπτέλαιο. Το έλαιο αυτό θεωρείται από τα πλέον ισχυρά αντισηπτικά για μολύνσεις του αναπνευστικού συστήματος. Εισπνοές ατμού από βρασμένα φύλλα ευκαλύπτου συνιστώνται κατά του κρυολογήματος, της καταρροής και της βρογχίτιδας.

Ο ευκάλυπτος χρησιμοποιείται ακόμα σαν καλλωπιστικό φυτό, μελισσοτροφικό και φυτεύεται για να σχηματίσει ανεμοθραύστες. Ο κορμός χρησιμοποιείται στη βυρσοδεψία και το ξύλο στη χαρτοποιία, φαρμακευτική, στην κατασκευή πλοίων, φρακτών, ενώ παράλληλα καίγεται ως καυσόξυλο.

Χρησιμοποιούμενα μέρη
Φύλλα, κλαδιά και κορμός.

Χρώμα
Πράσινο (φύλλα), καφετί (κορμός και κλαδιά).

Ιστορία
Φαίνεται ότι τον ευκάλυπτο, το δέντρο που «γέννησε» η Αυστραλιανή ήπειρος, γνώριζαν και χρησιμοποιούσαν για διάφορους σκοπούς οι ιθαγενείς που ζούσαν εκεί, οι Αβορίγινες. Κατασκεύαζαν βάρκες, εργαλεία και δόρατα από ξύλο ευκαλύπτου.

Αντίθετα, το φυτό αυτό δεν είχε την ίδια θετική αντιμετώπιση, στην αρχή τουλάχιστον, από τους Ευρωπαίους αποίκους που είχαν εγκατασταθεί στην Αυστραλία. Οι άποικοι έτρεφαν αισθήματα περιφρόνησης για τον ευκάλυπτο και μέχρι περίπου το 1880 το θεωρούσαν παράξενο δέντρο, κατώτερο εμφανισιακά σε σχέση με τα δέντρα της Ευρώπης. Εκτός από την εμφάνισή του τους έκανε άσχημη εντύπωση το γεγονός ότι αντί να αποβάλλει τα φύλλα του αποβάλλει το φλοιό του.

Στα χρόνια που ακολούθησαν, η γενική εικόνα του ευκαλύπτου αποκαταστάθηκε και οι άποικοι ξεκίνησαν να διερευνούν τις πιθανές εφαρμογές του. Το ξύλο του ευκαλύπτου χρησιμοποιήθηκε στη δημιουργία δρόμων, σιδηροδρομικών γραμμών, γεφυρών, σπιτιών και επίπλων. Παράλληλα, άρχισαν να μελετούν τις θεραπευτικές ιδιότητες του ευκαλυπτελαίου.

Σταδιακά, οι σπόροι του φυτού μεταφέρθηκαν σε άλλες χώρες εκτός Αυστραλίας. Το 1777, ένα δείγμα του φυτού εστάλη στο Βρετανικό Μουσείο του Λονδίνου και ονομάστηκε “Eucalyptus” από το Γάλλο βοτανολόγο Charles-Louis L'Heritier. Ο L'Heritier ονόμασε το φυτό «ευκάλυπτο», δηλαδή «καλά καλυμμένο» λόγω της ιδιαίτερης μορφής του άνθους του που μοιάζει σαν να είναι καλυμμένο με ένα καπάκι.

Τις επόμενες δεκαετίες, από το 1850 έως το 1880, πραγματοποιείται ακόμα μεγαλύτερη διάδοση του φυτού με κυριότερους προορισμούς τις χώρες της Μεσογείου, τη Βραζιλία, την Καλιφόρνια των ΗΠΑ και διάφορες περιοχές της Αφρικής.

Η αρνητική εικόνα για τον ευκάλυπτο που είχε διαμορφωθεί κατά το παρελθόν είχε ήδη αρχίσει να βελτιώνεται. Σε αυτό συνέβαλε ο Γερμανοαυστραλός Ferdinand Mueller, ο οποίος μίλησε για την ομορφιά των ευκαλύπτων και για τις μοναδικές τους ιδιότητες.

Στην Ελλάδα το φυτό ήρθε μόλις το 1862. Το έφερε ο βοτανολόγος Θεόδωρος Ορφανίδης. Ύστερα από δύο χρόνια φυτεύτηκε ο πρώτος ευκάλυπτος στον Βοτανικό κήπο της Αθήνας.

Προέλευση
Αυστραλία, Ασία, Αφρική, Ευρώπη, ΗΠΑ, Κεντρική και Λατινική Αμερική. Μεγάλα δάση με ευκάλυπτους υπάρχουν στην Ινδία, Κίνα, Βραζιλία και φυσικά στην πατρίδα του ευκαλύπτου, την Αυστραλία.

Γεύση
Ζεστή, αρωματική και ταυτόχρονα πικρή γεύση. Δημιουργεί μεγάλη έκκριση σάλιου στο στόμα και ζεσταίνει το στομάχι αυξάνοντας τα γαστρικά υγρά.

Χρήσεις
Χρησιμοποιούνται τα βρασμένα φύλλα και το αιθέριο έλαιο του φυτού, τα οποία εισπνέονται για την αντιμετώπιση του κρυολογήματος.

Συνδυασμοί
Το αιθέριο έλαιο του ευκαλύπτου συνδυάζεται με το έλαιο της μαντζουράνας, της λεβάντας, του πορτοκαλιού και του περγαμόντου.