Ορισμός
Κοινή ονομασία του γένους Αγγειοσπέρμων Δικότυλων φυτών Ούρτικα (Urtica) που περιλαμβάνει περί τα 40 είδη μονοετών ή πολυετών φυτών με προέλευση από την Ευρασία, Αφρική και Βόρεια Αμερική. Μπορεί να φτάσει το 1 μέτρο ύψος. Αυτοφύεται σε μέρη με υγρασία, κοντά σε λίμνες ή ποτάμια αλλά και στα απορρίμματα. Γενικά, προτιμά το έδαφος που είναι πλούσιο σε άζωτο. Από τον Ιούνιο έως το Σεπτέμβριο βγάζει άοσμα ανθάκια. Η επαφή με το φυτό προκαλεί κνησμό καθώς το φυτό καλύπτεται από νύσσουσες τρίχες με δηλητηριώδες υγρό. Τα φύλλα της μολόχας καταπραΰνουν το κάψιμο. Το δηλητηριώδες υγρό φεύγει ακόμα με το βράσιμο της τσουκνίδας, η οποία βρασμένη αποτελεί το κύριο υλικό πολλών γευστικών πιάτων.

Χρησιμοποιούμενα μέρη
Φύλλα.

Χρώμα
Πράσινο.

Ιστορία
Το φυτό αυτό που πολλές φορές θεωρείται ενοχλητικό ζιζάνιο χρησιμοποιείται από τα αρχαία χρόνια ως φάρμακο, τροφή και ως πρώτη ύλη για την παραγωγή υφασμάτων. Τα πρώτα στοιχεία που έχουμε για τη χρήση της τσουκνίδας προέρχονται από τη Δανία όπου βρέθηκαν σάβανα φτιαγμένα από τσουκνίδα, τα οποία χρονολογούνται στην εποχή του Χαλκού.

Στην αρχαία Αίγυπτο χρησιμοποιούσαν το φυτό ως φάρμακο για το λουμπάγκο και την αρθρίτιδα. Τις θεραπευτικές ιδιότητες του φυτού εκτιμούσαν ιδιαιτέρως και οι αρχαίοι Έλληνες. Την τσουκνίδα αναφέρουν ο Ησίοδος, ο Χρύσιππος και ο Αριστοφάνης, ενώ ο Ιπποκράτης υποστηρίζει ότι μπορεί να αποτελέσει συστατικό 61 φαρμάκων. Ο Διοσκουρίδης αναφέρει τις φαρμακευτικές ιδιότητες των χυμών της τσουκνίδας και των φρεσκοκομμένων και μαγειρεμένων φύλλων της.

Μία λίγο ιδιαίτερη χρήση της τσουκνίδας εφάρμοζαν οι αρχαίοι Ρωμαίοι, οι Ινδιάνοι και άλλες φυλές της Αμερικής και του Καναδά. Κατά κάποιο τρόπο μαστίγωναν το σώμα τους με το φυτό γιατί πίστευαν ότι έτσι θεραπεύονται από διάφορες ασθένειες. Λέγεται ακόμα ότι όταν οι Ρωμαίοι έφτασαν στη Βρετανία έτριβαν στα πόδια τους τσουκνίδες για να τα ζεστάνουν.

Σαν φάρμακο χρησιμοποιούνταν και από τους Αζτέκους στο Μεξικό. Το φυτό αναφέρεται σε ένα βοτανολογικό και φαρμακευτικό κείμενο, το “the Aztec Herbal” (1552), όπου για την αιμορραγία της μύτης συνιστάται ένα μείγμα από τσουκνίδες και γάλα.

Πλούσια είναι η σύγχρονη ιστορία του φυτού στη νεότερη Ευρώπη. Κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου πολέμου η Γερμανία λόγω της έλλειψης βαμβακιού χρησιμοποιούσε την τσουκνίδα ως υποκατάστατο του, ενώ κατά το Δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο, στη Βρετανία, συγκεντρώθηκαν 100 τόνοι τσουκνίδας που χρησιμοποιήθηκαν ως χρωστική. Έφτιαχναν από αυτή μία ειδική πράσινη ουσία με την οποία βάφονταν οι στρατιώτες για καμουφλάζ.

Προέλευση
Ευρώπη, Ασία, Αφρική, Αμερική, Αυστραλία.

Γεύση
Η τσουκνίδα μαγειρεμένη έχει ελαφρώς πικρή γεύση που θυμίζει σπανάκι και ξινόχορτο.

Χρήσεις
Οι νεαροί βλαστοί της μπορούν να καταναλωθούν βραστοί ως λαχανικό αλλά ποτέ ωμοί. Φτιάξτε πιλάφι, ριζότο και σαλάτες από βρασμένες τσουκνίδες ή ακόμα και τσουκνιδόπιτες. Παραδοσιακό πιάτο των Σκανδιναβικών χωρών και των χωρών της Ανατολικής Ευρώπης είναι η σούπα από τσουκνίδες, η οποία σερβίρεται με βραστά αυγά. Η τσουκνίδα καταναλώνεται ακόμα ως ρόφημα συνδυασμένη με μέντα, δυόσμο και χαμομήλι.

Συνδυασμοί
Για τη δημιουργία ροφημάτων συνδυάζεται με μέντα, δυόσμο και χαμομήλι. Για αλμυρές γεύσεις συνδυάζεται με μαϊντανό, εστραγκόν, σκαντζίκι και άλλα βότανα.